Karen van Oudenhoven - van der Zee (SCP): 'Persoonlijke aandacht en liefde zijn meer dan ooit van belang'

'Ik gun heel veel mensen dat ze dit prachtige boek gaan lezen', zei Karen van Oudenhoven - van der Zee, directeur van het SCP tijdens de launch van mijn nieuwe boek 'Hart voor Zaken'. Dat boek is nodig, omdat het als geen ander zo relevant is. Vanwege de krapte op de arbeidsmarkt, vanwege de manier waarop organisaties vandaag functioneren. En omdat mensen vandaag meer van hun werk verwachten dan louter inkomen.

‘Dank Cor voor de mogelijkheid om hier vandaag te spreken bij de presentatie van jouw boek Hart voor Zaken, over het belang van liefdevolle organisaties.

‘In de tijd dat ik nog doceerde aan de universiteit begon ik een inleiding organisatiepsychologie altijd met de Amerikaanse werktuigbouwkundig ingenieur Frederick Taylor. Hij propageerde aan het begin van de 20e eeuw verregaande arbeidsdeling en de standaardisatie van taken van medewerkers, om op die manier de productiviteit van de organisatie te maximaliseren. Psychologiestudenten gruwden van het uitgangspunt van de mens als radartje in een productieproces.

‘Gelukkig kon ik hen ook vertellen over de Human Relationsbeweging die rond 1924 opkwam als tegenbeweging tegen het Taylorisme. Harvard Business School professor Elton Mayo voerde in die tijd experimenten uit in de fabrieken van de Western Electric Company. De fabrieken kampten met ontevredenheid onder medewerkers.

‘De experimenten van professor Mayo waren bedoeld om de het effect van verbeterde arbeidsomstandigheden op de tevredenheid van medewerkers aan de tonen Denk aan gunstiger werktijden, hogere beloning en meer daglicht. De verbeteringen in de arbeidsomstandigheden hadden inderdaad een positief effect. Maar nog belangrijker bleek het effect van persoonlijke aandacht van leidinggevenden en de positieve groepsdynamiek die er tijdens het experiment ontstond. Die hadden een veel groter effect op de werktevredenheid.

‘Zou je nu moeten zeggen, die Cor Hospes, die komt nu met een boek over iets dat bijna al een eeuw geleden al is vastgesteld? Met oud nieuws?

‘Nee, zeker niet.

‘Want het is meer dan ooit belangrijk om aandacht te hebben voor de mens achter de medewerker. De krapte op de arbeidsmarkt maakt dat meer mensen meer uren moeten werken en dat de arbeidsproductiviteit omhoog moet. Dat lukt niet als mensen niet goed op hun plek zitten en er geen oog is voor overbelasting.

‘Daarnaast verwacht de overheid dat mensen meer dan vroeger betaald werk combineren met andere taken, bijvoorbeeld in de mantelzorg ofvrijwilligerswerk. Dat vraagt op de werkvloer flexibiliteit en dus ook oog voor wat er buiten het werk gebeurt. En mensen verwachten ook meer van hun werk dan alleen inkomen. Het gaat ook om jezelf kunnen ontwikkelen en vanuit je werk waarde te kunnen toevoegen; werk bepaalt mede je identiteit.

‘Al met al is persoonlijke aandacht en liefde dus meer dan ooit van belang. Ook als je kijkt naar hoe organisaties vandaag de dag functioneren is dit boek van toegevoegde waarde.

‘Toegegeven, er zijn op de werkvloer best wat elementen ingevoerd die voortkomen uit de Human Relations Beweging. We doen allemaal aan teambuilding en als leidinggevenden voeren we functioneringsgesprekken en gaan we zo nu en dan op de zeepkist. Toch zijn in organisaties de gedachten van Taylor nog steeds dominant zichtbaar. Nog steeds werken de meeste mensen van 9 tot 5. Nog steeds worden mensen gesocialiseerd in de dominante cultuur van de organisatie en wordt van hen impliciet verwacht dat zij de jas van hun persoonlijke kenmerken en passies uittrekken bij de deur van de organisatie. Denk aan het blauw van de politie. Nog steeds hebben de meeste medewerkers een vast omschreven functieomschrijving en worden zij geacht om daarbinnen te opereren.

‘In zijn boek pleit Cor ervoor op zoek te gaan naar je passie en je werk daaromheen te ontwerpen. Maar daar moet de organisatie waar je werkt dan wel voor open staan.

‘Als organisaties meer moeite zouden doen persoonlijke doelen te verbinden met de organisatie, in plaats van doelen op te leggen vanuit de organisatie, dan is dat niet alleen liefdevol, maar uiteindelijk ook productiever. Dat wat je graag doet doe je immers ook vaak beter.

‘Zelf ben ik in het verleden vanuit mijn diversiteitsonderzoek door de Vrije Universiteit gevraagd het diversiteitsbeleid te leiden. Ze zagen mijn passie en expertise en vroegen me juist daarom. Niets van die rol stond in mijn functieomschrijving als decaan en hoogleraar. Het was één van de momenten waarop ik me het meest gezien voelde in mijn carrière. Ik ben zeer gemotiveerd aan de slag gegaan.

‘Cor schrijft in zijn boek dat het bij leiderschap gaat om eenheid van denken en willen. Daar zou ik graag een kanttekening bij plaatsen. Want juist als je wilt dat mensen hun unieke passies en kwaliteiten inbrengen in het werk, dan zou je een gevoel van verbondenheid willen waarbij er ruimte is voor verschil in perspectief. Bij een roep om eenheid zie je al snel dat iemands persoonlijke identiteit wordt opgeofferd voor de collectieve identiteit. De jas die uitgaat bij de deur van de organisatie die ik eerder noemde. Daarmee gaat een hoop passie en creativiteit verloren. Die ontstaat immers als er ruimte is voor expressie van waar iemand warm voor loopt en in de ontmoeting tussen verschillende ideeën.

‘Leiderschap kan zorgen voor verbinding te midden van verschil, maar dat vraagt wel om de openheid en kwetsbaarheid waar Cor in zijn boek zo mooi over schrijft. En om een cultuur die - zoals hij ook beschrijft - veilig is; wat wil zeggen dat mensen unieke dingen inbrengen zonder angst dat ze worden bespot of afgewezen.

‘Liefde tonen te midden van verschillen is ook relevant wanneer in de samenleving spanningen optreden. Denk aan de scheidslijnen door het conflict in Gaza, de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen of de Koranverbranding in Arnhem. Op het werk komen mensen met verschillende opvattingen elkaar tegen en die ontmoeting biedt een uitgelezen kans om tot wederzijds begrip te komen. Leiders spelen daarin een cruciale rol.

‘Tot slot. Een boek over liefde en leiderschap. In de periode waarin ik Cor leerde kennen waren we beiden pubers op een middelbare school in Heerenveen. Een fase waarin je stuntelt met de liefde en met vallen en opstaan op zoek bent naar je eigen passies.

‘Ik hoop dat, wanneer u met ‘Hart voor zaken’ in de hand aan de slag te gaat met liefdevol leidinggeven, u zichzelf dan toestaat te stuntelen als een puber. Want, zoals Cor in zijn boek schrijft, is kwetsbaarheid en oog voor eigen mislukkingen cruciaal om als liefdevol leider te slagen.

‘Cor, gefeliciteerd met je prachtige boek. Ik gun heel veel mensen dat ze het lezen’.