“We vertellen ons verhaal door middel van onze objecten”

Ik ben er nog steeds van onder de indruk. Beetje van in de war lijkt het wel. De tentoonstelling van het Nederlandse duo Studio Drift, Lonneke Gordijn en Ralph Nauta. Het Stedelijk Museum toonde een overzicht van hun werk, een serie installaties die raken aan tech art, performance en biodesign.

Een kamer van het museum hadden ze gevuld met een lichtinstallatie van paardenbloempluisjes. Pluisje voor pluisje geplakt op ledlampjes. Alsof je tegen een krioelend wandkleed van paardenbloemlichtjes keek. Ooit begonnen als een enkel pluislampje op een steeltje. Een afstudeeropdracht van Lonneke. Nu bekleedt Studio Drift er hele ruimtes mee. Fragile Future is uitgegroeid tot een modulair systeem dat allerlei vormen kan aannemen. Met overal die bloeiende elektrische paardenbloemen.

Wat een monnikenwerk. Om al die pluisjes op lampjes te plakken. Eerst de paardenbloemen plukken, die een tijdje drogen, de grootste witte bollen selecteren en dan alle pluisjes losmaken om die stuk voor stuk op een ledlampje te plakken. Nogal iets anders in een wereld waarin alles fast en volautomatisch moet.

Hun werk reflecteert hun kijk op de wereld, zeggen Lonneke en Ralph. Hun eigen werkelijkheid. Design Your Live, à la IKEA, dat is wat Studio Drift doet, zei Lonneke tijdens een TEDtalk. Alleen draait het bij die Zweedse meubelreus om het verkopen van spullen, sterker, bij IKEA hopen ze dat je zoveel mogelijk van hun spullen in je huiskamer zet. Om je leven minder leeg te maken. Lonneke geeft niks om spullen en kijkt verder dan het product. Zij wil ervaringen creëren. “Als je een Ferrari koopt, is het niet de prijs of de kleur van de auto die je blij maakt, maar het gevoel van snelheid, de wind in je haren, dat gevoel van vliegen.”

Het gaat haar als designer niet om wat zij maakt, maar om wat zij mogelijk maakt.

“We vertellen ons verhaal door middel van ons werk, door middel van objecten”, zegt Lonneke. “Die objecten moeten een bepaalde emotie opwekken bij mensen, ook bij ons zelf, anders vinden we het niet interessant. We hebben ontdekt dat we, om die emotie in dat werk te krijgen, het werk moet animeren. Zoals je ook een karakter animeert. Op zo’n manier dat jij een gevoel krijgt bij dat werk.”

Zo’n verhaal is Flylight, een installatie van honderden buisjes die als een gordijn in een ruimte hangt. Als je langs dat lichtjesgordijn loopt, achtervolgen die lichtjes je, omringen die je, totdat ze ineens hun interesse in jou lijken te verliezen, en weer vervallen in hun oude lichtpatroon.

De installatie is geïnspireerd op vogelzwermen, zeggen de ontwerpers. Als een vogel uit zo’n zwerm wordt aangevallen door een roofvogel, reageert de hele zwerm door zich tegen de aanvaller te keren. De groep beveiligt het individu.

Vogels symboliseren de ultieme vorm van vrijheid, ze kunnen elke kant op vliegen die ze willen, vertelt Lonneke. Over grenzen, los van de zwaartekracht, los van alles en iedereen. Maar bestaat die ultieme vrijheid wel. Wordt onze wens naar vrijheid niet overschaduwd door die andere wens, door anderen te worden geaccepteerd.

Flylight draait om de vraag: wat is vrijheid.Als je kijkt naar de wiskunde achter zo’n vogelzwerm merk je dat die helemaal is dichtgespijkerd met onderlinge regelgeving, zegt Ralph. Elke zwaluw moet zich opofferen aan het gedeelde belang van de groep. Ze gebruiken de groep om het individu te beschermen. Vrijheid in ruil voor veiligheid.

Dat is verhaal wat ze met Flylight willen visualiseren. Die tegenstelling, dat eeuwige gevecht. “Mensen passen zich eindeloos aan om te leven naar een soort illusie van vrijheid. Dat is de opoffering die je maakt om vrij te zijn, om te kunnen leven, maar je bent niet vrij, omdat je aan die regels moet voldoen. Als je echt vrijheid wil, ja, word je op gegeten”.

Het werk van Studio Drift heet een enorme impact op het publiek. Kinderen, volwassenen, ze verwonderen zich. Gaan op de grond liggen om een installatie te bekijken. Lopen er doorheen, lachend, genietend. Anderen hangen betoverd tegen een muur, sprakeloos, betoverd lijkt wel. Iedereen ervaart wat hij ziet op zijn eigen wijze. Blijft stilstaan. Verstild even in de tijd.

Hun installaties maken meer los dan impact, hun werk reikt veel verder. Impact is als een snoeiharde grap van een stand-up comedian. Je bent even overdonderd, gaat in een stuip, en luistert verder. Bij Studio Drift gaat het niet om die impact zelf, maar om wat die in je losmaakt. Mensen blijven stil staan, gaan nadenken bij de diepere laag, bij de onderliggende thema’s, bij het verhaal achter het ontwerp. Het werk van Studio Drift verandert je kijk op de wereld om je heen.

Is dat niet de kracht van goede kunst. Of dat nou een boek of theatervoorstelling is, een schilderij of een stoel van voddenbalen: het verandert je kijk, doet je anders denken. Kunst gaat over verandering. Omdat het verhaal erachter je raakt.

Samen met mijn jongste dochter bekeek ik de installatie ‘In 20 steps’. Een constructie van 20 glazen buizen die vloeiende bewegingen maken. ‘Een kruipende duizendpoot’. ‘Een groot eng insect’. ‘Computergolven’. ‘Reuze vleermuisvleugels’. Waar kijken we naar, vroegen we aan elkaar, terwijl we naar de bewegingen bleven kijken.

Ik woon sinds een jaar langs de oever van het IJmeer, waar je soms de mooiste vogelzwemformaties ziet. ‘Kijk, pap, de lichtjes uit het museum vliegen voorbij”, riep zij gisteravond. Buiten zag ik een zwenkende zwerm vogels allerlei vormen aannam, en ik dacht aan vrijheid. Ik dacht aan mijn eigen vrijheid. Ik dacht aan de vrijheid van medewerkers om zelf dingen te ontwikkelingen. Wat voor vrije vormen je ook aanneemt, je kunt niet aan de groep ontsnappen . Ralph: ‘Als je aan de zwerm wilt ontsnappen, als je echt vrijheid wilt, word je opgegeten’.

Een visie verbeelden. Door middel van een object. Door middel van een ‘geanimeerd’ verhaal. Een verhaal waarmee je meer wilt dan alleen impact creëren. Meer wilt dan een oeh en ah, RT, en likes losmaken. Met je verhaal wil je mensen laten nadenken. Over de diepere laag. Over het onderliggende thema. Je wilt dat mensen bij je verhaal stilstaan. Je wilt mensen raken. Emotioneel raken en bewegen.

Dat is wat goede verhalen doen. Voelde ik weer die middag.