De kunst van storytelling. De structuur van je verhaal.

Een 6-delige cursus over storytelling. Gebaseerd op een model dat auteurs en regisseurs al decennia gebruiken voor elke bestseller en blockbuster. De laatste aflevering. Over de noodzaak van een structuur en wat je daarover kunt leren van de makers van South Park*.

De lagereschooltijd van mijn dochters, ja, dat is alweer een tijdje geleden. Ik las elk jaar voor, tijdens de Kinderboekenweek. Een keer vroeg ik -met toestemming van Juf Nicky van Groep 7- of de leerlingen een kort verhaaltje wilden maken. De hoofdlijnen, een samenvatting, van zo’n tien regels.

Geloof het of niet: al hun vertellingen kenden min of meer dezelfde opbouw. Hun verhaaltjes gingen over een jongen of meisje met een wens die hij of zij na veel tranen en tuiten wist te realiseren.

Als kinderen al gek zijn op dit soort verhalen, ja, waarom zou jij dan van die voorkeur afwijken. We groeien op met dit soort verhalen. Kijk naar het aanbod op Netflix, in bioscopen en in theaters: drama. De bestsellers uit de boeken Top 10: drama.

O ja, het is wel geprobeerd mensen met andere verhaalvormen te verleiden. Denk de nouvelle vague in het midden van de vorige eeuw. De regisseurs van die films wilden wegblijven van Hollywoodclichés, maar nee, geen succes. Net zoals -ietsje later- de nouveau roman waarin schrijvers ongebreideld experimenteerden met perspectieven en vertelvormen. Nog gekker. Hun personages hadden geen naam. Het waren zielloze en karakterloze figuren met vooral gekke trekjes. Zelfs bij De Slegte bleven de boeken staan. Maar ja, dat hadden de schrijvers en regisseurs vooraf kunnen verwachten. Mensen willen zich met de hoofdpersoon van een verhaal kunnen identificeren. Anders zijn ze weg. Anders laat het verhaal hen koud. Slimmer: ze hadden gewoon even naar hun kinderen moeten luisteren.

Verhaal is als een huis

Een verhaal heeft een structuur nodig. Net zoals een gebouw, stad of muziekstuk. Voor die structuur hebben tal van auteurs, scenarioschrijvers, onderzoekers, wetenschappers en nog meer auteurs en filmmakers mooie vormen bedacht. Die delen allemaal dezelfde basis: begin, midden en eind. Die drie-eenheid kun je in elke blockbuster en bestseller terugvinden. Of het nou gaat om Bonita Avenue, In Alles een Man, ANNA+ of Hollands Hoop. In het begin raak je vertrouwd met de hoofdpersoon. Zijn leven gaat zijn normale gangetje, niks aan de hand. Maar ineens is er sprake van een verandering. Er gebeurt iets, hij wil iets. Hij komt in actie en duikelt -in het middenstuk- in een onbekende wereld, waar hem verschillende beproevingen wachten, waar hij zoekt, vindt en pakt, waarna hij -aan het eind- veranderd en verrijkt terugkeert naar zijn vertrouwde wereld die er plots ietsje anders uitziet.

Begin, Midden, Eind.

Oude Wereld, Onbekende Wereld, Nieuwe Wereld.

Introductie, Conflict, Oplossing.

Dat idee.

Je kunt die triootje van begin, midden, eind in elk verhaal eenvoudig toepassen, leerde ik van de screenwriters van South Park. Ze vertelden dat verhalen direct doodbloeden als schrijvers aan het en dan-en dan-en dan-en dan-en dannen laan. Dat is saai, irritant en naar. Een verhaal heeft spanning nodig. En die krijg je -heel simpel- wanneer je dat ‘En Dan’ (introductie) vervangt door ‘Maar’ (conflict) of ‘Daardoor’ (oplossing).

Luister maar eens: ‘En Dan, Maar, Daardoor’. In het ‘Maar’ zit de spanning. De oplossing zit in het ‘Daardoor’.

Of deze: ‘En Dan. Maar. Daardoor. Maar. Daardoor. Daardoor. Maar. Daardoor.’

Hoor je het? Je hebt een verhaal. Zoals alle scenes in South Park zijn opgebouwd uit dat ‘En Dan, Maar, Daardoor’.

Leg die South Park-formule naast je eigen verhalen. Houd die in je achterhoofd als je naar een video of film kijkt. Je merkt het meteen. Als jij of die regisseur te veel ‘En Dans’ achter elkaar opsomt, yep, dan dwaal je weg, dan zap je weg, dan leg je het boek of dat artikel weg.

Bekijk eens dit filmpje van een Nederlandse fabrikant van procescomputers en managementinformatiesystemen voor de glastuinbouw. Een klantencase uit Frankrijk. In de eerste tien seconden gebeurt niks -dan zijn je YouTube-kijkers echt weg hoor. Daarna krijg je een aaneenrijging van En Dan’s over de Franse tomatenkwekers. Pas na een minuut hoor je een eerste voordeel over het managementinformatiesysteem dat ze gebruiken. Hoe bedenk je het: de primaire productboodschap zit verstopt op 1 minuut 42!

Was met die boodschap begonnen. Die is zo enorm relevant voor alle glastuinbouwers, en dat zijn de mensen voor wie het filmpje is gemaakt. Zo houd je ze aan je video gekluisterd.

Terug naar het begin van deze minicursus Storytelling. Je hebt geleerd dat een verhaal bestaat uit zes onderdelen. Er is een hoofdpersoon (1) met een wens (2) die hij na een conflict (3) weet te realiseren. Onderweg wordt hij daarbij dwars gezeten door een boef (4) en geholpen door een mentor (5), en na afloop heeft hij een boodschap (6) voor zijn publiek.

Het is de succesformule van Hollywood. Die ook jij kunt toepassen.

Zeker, een verhaal is meer dan een structuur. De basis blijft een oprecht en menselijk verhaal. Dat betekent dat je bereid moet zijn jezelf kwetsbaar op te stellen. “Vertel wie je bent. Vertel dat echt tijdens je leven en in je werk”, zei scenarist Charlie Kaufman die je misschien kent van zijn films ‘Being John Malkovich’, ‘Adaption’ en ‘Eternal Sunshine of the Spotless Mind’. Als jij eerlijk ben over wie je bent, help je anderen. Omdat zij zich in jou zullen herkennen. En dat zal hem hoop geven. ”Geef zo’n verhaal aan de wereld in plaats van iets aan diezelfde wereld te willen verkopen. Laat je niet misleiden door te denken, hé, zoals de dingen zijn, zo werkt de wereld nou eenmaal. Iedereen moet immers verkopen. Nee, echt niet, probeer dat niet te doen.”

Ga verhalen maken. Ga oprechte verhalen maken alsof je leven ervan afhangt. Dan komt die verkoop vanzelf wel.

*Verscheen eerder in De Ondernemer